به یک مهمانی دعوت شده‌ام. در ورودی باز است. در سالن هم باز است و سرو‌صدای مهمان‌ها شنیده می‌شود. بوی عطر و سیگار. صورت‌ها در مه فرو رفته‌اند. همه را می‌شناسم. بحث‌ها را هم. خسته‌‌کننده، پر از خودخواهی و تمسخر. طوری که دیده نشوم سالن را رد می‌کنم و می‌روم توی آشپزخانه. یک میز همان جلوی در است. یک میز شش نفره. بارها وارد این آشپزخانه شده‌ام. بارها این آدم را دیده‌ام که لیوانی جلویش هست و سرش آن‌قدر پایین است که صورتش دیده نمی‌شود. روی صندلی‌ای پشت میز می‌نشینم. آدمی که هیچ‌وقت صورتش را ندیده‌ام سرش را بلند نمی‌کند. هم‌چنان که نشسته‌ام حس می‌کنم دارم خالی می‌شوم. خالی و خالی‌تر. انگار آدمی که سرش پایین است دارد جانم را بیرون می‌کشد. تاریک و سنگین است. حس می‌کنم سرم دارد مثل او به پایین خم می‌شود. بی‌حال و رمق. یک نفر می‌آید توی آشپزخانه. گاهی مرد است گاهی زن. می‌پرسد حواس‌تان به غذا هست؟ یک دفعه دیگر می‌آید تو و می‌پرسد آب از کجا بردارم؟یک بار دیگر پرسید لیوان‌ها کجا هستند؟ هر بار می‌آید، چیزی می‌پرسد و هر بار من جواب نمی‌دهم، فقط نگاهش می‌کنم و او می‌رود. می‌شنوم و نمی‌شنوم. بعد بلند می‌شوم می‌روم سمت بالکن. در را باز می‌کنم. طبقه‌ی هزارم برجی هستم. فرسنگ‌ها دورم. دور دورم. سرم سنگین است. برمی‌گردم، آدم پشت میز هم‌چنان نشسته و با لیوانش روی میز بازی می‌کند. اصلا من وجود ندارم. نرده‌ها ناپدید می‌شوند. می‌روم تا لبه‌ی جایی که نمی‌دانم کجاست. نمی‌دانم کجا هستم. خم می‌شوم، حس می‌کنم همین حالا پرت می‌شوم پایین. هر بار همین است. ایستاده‌ام آن‌جا و ناگهان می‌بینم در آستانه‌ی افتادن هستم. ناراحت نیستم. نمی‌ترسم. سرد و عجیب و بی‌تفاوت. چشمم را می‌بندم و قدم آخر را برمی‌دارم. در آخرین لحظه دستی از پشت بازویم را می‌گیرد. تماس دست شیرین است. لذت‌بخش و نزدیک. قلبم محکم می‌کوبد. جانم پر می‌شود. گرم می‌شوم. برمی‌گردم بی‌اختیار محکم در آغوش می‌گیرمش. تنم سرشار می‌شود. وقتی بغلش می‌کنم، آشپزخانه ناپدید می‌شود. در باغی هستم و درختی کهن را در آغوش گرفته‌ام. درون درخت آوندها دارند یک سبزی روشن را بالا می‌برند. رگ‌ها و آوندها در هم پیچیده‌اند. نگاهم از درخت بالا می‌رود و تا بی‌نهایت را می‌بینم. هیچ چیز تمام نمی‌شود. هیچ‌چیز تمام نمی‌شود.

آقای سعیدی خشک‌شویی دارد. از جلوی مغازه‌ی قدیمی او هر روز می‌گذرم. راستش سعیدی را توی محل بیشتر از همه دوست دارم. شبیه عموجون است که از دنیا رفته. هر از چندی کتی مانتویی می‌برم آن‌جا فقط برای هم‌صحبتی و شنیدن صدای شریف او. یک بار گفت بیهوده نیست حرف زدن ما؛ معلوم است من و شما و عموی شما چیزی را ستایش می‌کنیم. از عمویم برایش گفته‌ام و او را می‌شناسد. روی صندلی کهنه‌‌ای نشسته، وقتی مرا می‌بیند که می‌گذرم دستش را می‌گذارد روی قلب هشتاد و اندی ساله‌اش و سرش را خم می‌کند من هم دستم را می‌آورم بالا و پر از شادی به او سلام می‌کنم.

آقای حمیدی چند سالی‌ست مادرش را از دست داده، از بعد آن در سوپر کوچک‌ش خیره به تلویزیون کوچک قدیمی سیگار می‌کشد. چند سال پیش بود. رفته بودم مراسم مادرش در مسجد محل، با این‌که سخت بود رفتم توی مردانه و تسلیت گفتم. گمانم خیلی خوشحال شد. بعدتر گفت مادرش شبیه سوفیا لورن بوده، گفت خیلی زیبا بود خانم دکتر. به چشم‌های آقای حمیدی نگاه کردم و فکر کردم این چشم‌های درشت مشکی و خوش‌حالت می‌توانند مال پسر سوفیا لورن باشند. یک بار هزار سال پیش گفتم من دکتر نیستم. گفت بگذار ما به شما بگوییم دکتر نظر ما این است و خب دیگر قبول کردم. از او هم نمی‌دانم چه بخرم. همان چیزهایی که قدیم می‌آورد را فقط می‌آورد. گاهی شامپو تخم‌مرغی یا دوغ می‌خرم، هر دوغی که باشد.

هر از چندی آقای شفیعی را هم می‌بینم که با مادر پیرش مثل من میایند پیاده‌روی. شفیعی قدیم‌تر خیلی شیک بود. حالا اما بیشتر در لباس ورزشی‌ست. هم‌محل بودن این شکلی‌ست. لباسی که با آن می‌روی خرید یا پیاده روی. ساده و راحت. می‌ایستیم احول‌پرسی می‌کنیم و مادرش که بی‌حرف شده با مهر به صورتم خیره می‌شود. مردمک‌هاش طوری نگاهم می‌کنند که فکر می‌کنم فراموشی گرفته. شفیعی این‌ روزها گرفته است ولی می‌دانم دور از ادب است تا خودش نگفته چیزی بپرسم و حرفی بزنم. یاد نسرین می‌افتم که پیش از مرگش در آخرین تلفنی که از آلمان زد گفت چرا مردم آن‌جا بلد نشده‌اند به خصوصی بودن بیماری احترام بگذارند و مدام از من پرسش‌هایی می‌کنند که من اجازه نداده‌ام بپرسند. نسرین آن روز در پایان تلفن چند جمله‌ی آلمانی گفت. بیماری دیگر پیش رفته بود و من فقط اشک می‌ریختم. هنوز فکر می‌کنم آن جملات آخر چه بودند. چه می‌خواسته بگوید به زبانی که در آن راحت‌تر بوده است.

گاهی فکر می‌کنم دیگر همه را در این محل می‌شناسم. همسایه‌های قدیمی با احترام از کنار هم رد می‌شوند. حتی اگر ارتباطی هم بینشان نباشد. دلم می‌خواهد قهوه بگیرم بروم توی مغازه‌ی فتوکپی بنشینم با آن زن پشت میز قهوه بخورم و گپ بزنیم. حالا که کمتر نوشته‌هایم را پرینت می‌گیرم به من می‌گوید کم‌پیدایی و من با خودم می‌گویم نکند ناگهان برود. من هیچ شماره‌ای از او ندارم. یک‌بار صاحب مغازه که مردی ترک است به دست‌خطم نگاه کرد و گفت عجب دست‌خطی داری شما، به‌به چه کیفیتی. خندیدم. دیگر می‌دانم این تعریف یعنی سلام دختر چطوری چند سال شده که ما هم را می‌بینیم و چه عجیب است این دیدن مدام. بله من که دست‌خط خاصی ندارم حالا. ولی آدم آدمیت را دوست دارد. مادربزرگ می‌گفت مردم‌داری.

صبح و غروب فنجان قهوه‌ام را می‌برم لب پنجره و به گذر آدم‌ها نگاه می‌کنیم. آشناها و غریبه‌ها. اوایل بیشتر اهل چای بودم. اما دقیق نمی‌دانم از کی آرام آرام قهوه عزیزتر شد. در این خانه قهوه‌خور شدم. اوایل قهوه‌ی فرانسه یا دمی دوست داشتم. حالا بیشترقهوه‌ی ترک دوست دارم. قهوه‌فروش محل هم جوانی‌ست که خوب می‌شناسمش. می‌داند هر بار چه اندازه قهوه می‌گیرم. با مهربانی و نرمی و دوستی قهوه را در پاکت می‌ریزد و می‌گوید نوش جان.

چه شعرها در این خانه نوشتم. انگار هزار قرن است از این پنجره به آدم‌ها نگاه می‌کنم.

مهمان‌های نازنینی این‌جا به دیدنم آمدند. در و دیوارش برایم عزیز است. انگار آدمی شده نوازش‌گر. دوستانم هم همیشه این‌جا را دوست داشته‌اند. گاهی نوشته‌اند دلشان برای این مبل قرمز مادربزرگم تنگ می‌شود. شاید یکی دو مورد هم بوده که کسی پایش را این‌جا گذاشته و پشیمان شده‌ام. با خودم گفته‌ام فرمان اول دزد را به خانه‌ات راه نده. کسی آمده زخمی زده و رفته. روزگار است دیگر، می‌شود.

۲۵ مرداد ۸۳ این خانه این همه خوب نبود. آرام آرام عوض شد. شبیه و شبیه‌تر شد. بزرگ و بزرگ‌تر.

حالا می‌شود گفت این خانه مرا دوست داشته. این محل این مردمان بخشنده بوده‌اند. همین همسایه‌های گاهی عجیب خوب بوده‌اند.

صبح‌ها و عصرها از این پنجره به مردم و به کوه که هنوز پیداست نگاه می‌کنم. در این خانه‌ی کوچک بزرگ شده‌ام.

۲۵ مرداد ۹۸

در فیلم مرغ‌ دریایی(۲۰۱۸) دخترک کم‌سن و شوریده به نمایش‌نامه‌نویس باتجربه‌ می‌نویسد:

If you ever have need of my life, come and take it.

این جمله تکان‌دهنده است. محدودیتی در آن نیست. فیلم را نگه می‌دارم. چطور کلمات سرنوشت کسی را رقم می‌زنند. دخترک به تاریکی فرو خواهد شد. در این کلمات نفرینی وجود دارد که با پیش رفتن داستان آن را می‌بینم.

در داستان مرگ در ونیز، آشنباخ پیر «یک‌باره و نامنتظر گشادگی‌ای شگفت در جان و سینه‌ی خود احساس می‌کند، تب‌و‌تابی گران، کششی جوانانه و تشنه‌کام به دوردست‌ها، حسی چنان زنده و نو یا دیرزمانی از یادرفته و از سر افتاده … سحرزده می‌کوشد مگر از جوهر و خواست این حس سردرآورد.»

میل به سفر در اشنباخ زنده می‌‌شود. سفر به شهری زیبا که ونیز باشد. آشنباخ نویسنده‌ی سرشناسی‌ست درباره‌ی هنر و زیبایی بسیار نوشته و کتاب‌های معتبری در بازار دارد. اما انگار در هوای دم‌کرده‌ی ونیز یک شوخی تلخ هم هست. آشنباخ به زیبارویی دل می‌سپارد و حالا داستان، خودِ داستان دیگر زیبا نیست. بعدتر درمی‌یابیم که در ونیزِ زیبا وبا آمده و شهروندان برای سود بیشتر از مسافران پنهانش می‌کنند. این‌جاست که فکر می‌کنم آشنباخِ خسته هم عمیقا جمله‌ی دخترک را به زبان آورده است.

. مرگ در ونیز، توماس مان، ترجمه محمود حدادی، نشر افق

.. مرغ دریایی، نمایش‌نامه آنتوان چخوف، فیلم‌نامه Stephen Karam

… دنبال طرح جلد ترجمه‌ی ایتالیایی از مرگ در ونیز بودم دیدم بیشترشان بر اساس فیلمی هستند که ویسکونتی سال ۱۹۷۱ بر اساس این رمان توماس مان ساخته است و آن‌ها را هیچ دوست نداشتم. اما سرانجام این را پیدا کردم که هم ایتالیایی بود و هم بر اساس نگاه نویسنده.

…. ترجمه‌ی آقای محمود حدادی را دوست دارم چون به تصویری که از توماس مان داشتم بسیار نزدیک است.

….. در نمایش‌نامه جمله‌ی ترجمه شده‌ی چخوف این است:

If my life can ever be of any use to you, come and take it.